Месяц: Сентябрь 2020

1. Գտի՛ր  այն  թիվը,  որի  միավորն    4  է,  տասնավորը՝   2,  հազարավորը՝ 6   է,    իսկ տասհազարավորը՝ 4։ 46024
2. Գտի՛ր այն      վեցանիշ թիվը,   որի միավորն է 9 է, տասնավորը՝4, հազարավորը՝ 3,   իսկ մյուս      բոլոր  թվանշանները ՝  7։ 773049
3. Որքանո՞վ     կմեծանա թիվը,  եթե  նրա գրության միավորների կարգում գրված 2  թվանշանը փոխարինվի 6-ով։ 4-ով
4. Որքանո՞վ     կփոքրանա  թիվը,  եթե  նրա գրության տասնյակների  կարգում գրված 5  թվանշանը փոխարինվի 2-ով։ 30-ով
5. Որքանո՞վ     կմեծանա թիվը,  եթե  նրա գրության հարյուրավորների կարգում գրված 5  թվանշանը փոխարինվի 9-ով։400-ով
6. Որքանո՞վ     կփոքրանա  թիվը,  եթե  նրա գրության  հազարյակների  կարգում գրված 7  թվանշանը փոխարինվի  3-ով։4000-ով
7. Գի՛ր  այն  թիվը,  որի  միավորն    4  է,  տասնավորը՝   2,  հազարավորը՝ 6   է,    իսկ տասհազարավորը՝ 4։ 46024
8. Գտի՛ր այն      վեցանիշ թիվը,   որի միավորն է 9 է, տասնավորը՝4, հազարավորը՝ 3,   իսկ մյուս      բոլոր  թվանշանները ՝  7։ 773049
9. Որքանո՞վ     կմեծանա թիվը,  եթե  նրա գրության միավորների կարգում գրված 2  թվանշանը փոխարինվի 6-ով։4-ով
10. Որքանո՞վ     կփոքրանա  թիվը,  եթե  նրա գրության տասնյակների  կարգում գրված 5  թվանշանը փոխարինվի 2-ով։ 30-ով
11. Որքանո՞վ     կմեծանա թիվը,  եթե  նրա գրության հարյուրավորների կարգում գրված 5  թվանշանը փոխարինվի 9-ով։400-ով
12. Որքանո՞վ     կփոքրանա  թիվը,  եթե  նրա գրության  հազարյակների  կարգում գրված 7  թվանշանը փոխարինվի  3-ով։ 4000-ով

Ինչպես մեզ շրջապատող առարկաներն ու իրերը  թվերը ևս կարող ենք բնութագրել։ Այսինքն  կարող ենք  պատմել   թվերի մասին։

Թիվը բնութագրելու համար  պետք  պատասխանել   հետևյալ   հարցերին՝

• Քանի՞   նիշ   ունի։
• Թվի գրության մեջ կա՞ն  կրկնվող  թվանշաններ։
• Քանի՞ տարբեր  թվանշաններ են գործածվում   այդ թվի գրության մեջ։
• Զույգ է, թե՞ կենտ։
• Քանի՞ կարգ ունի թիվը։
• Եթե թիվը միանիշ է, ապա 1 կարգ ունի՝ միավորների կարգ(1-ին կարգ)։ Պետք է պարզել
• Քանի՞ միավոր կա միավորների կարգում։

Եթե թիվը երկնիշ է, ապա 2 կարգ ունի՝ միավորների կարգ(1-ին կարգ)  ու տասնյակների  կարգ(2-րդ կարգ)։

• Պետք է պարզել
• Քանի՞ միավոր կա միավորների կարգում։
• Քանի՞ տասնյակ կա տասնյակների կարգում։
• Եթե թիվը եռանիշ է,  ապա 3 կարգ ունի՝ միավորների կարգ(1-ին կարգ)  ու տասնյակների կարգ(2-րդ կարգ)  ու հարյուրյակների կարգ(3-րդ կարգ)։                            

Պետք է պարզել

• Քանի՞ միավոր կա միավորների կարգում։
• Քանի՞ տասնյակ կա տասնյակների կարգում։
• Քանի՞ հարյուրյակ կա հարյուրյակների կարգում։
• Եթե թիվը քառանիշ է, ապա 4 կարգ ունի՝ միավորների կարգ(1-ին կարգ), տասնյակների կարգ(2-րդ կարգ), հարյուրյակների կարգ(3-րդ կարգ) ու     հազարյակների կարգ(4-րդ կարգ)։

  Պետք է պարզել

• Քանի՞ միավոր կա միավորների կարգում։
• Քանի՞ տասնյակ կա տասնյակների կարգում։
• Քանի՞ հարյուրյակ կա հարյուրյակների կարգում։
• Քանի՞ հազարյակ կա հազարյակների կարգում։
• Եթե թիվը հնգանիշ է, ապա 5 կարգ ունի՝ միավորների կարգ(1-ին կարգ), տասնյակների կարգ(2-րդ կարգ), հարյուրյակների կարգ(3-րդ կարգ),   հազարյակների կարգ(4-րդ կարգ)  ու տասհազարյակների կարգ (5-րդ կարգ)։

  Պետք է պարզել

• Քանի՞ միավոր կա միավորների կարգում։
• Քանի՞ տասնյակ կա տասնյակների կարգում։
• Քանի՞ հարյուրյակ կա հարյուրյակների կարգում։
• Քանի՞ հազարյակ կա հազարյակների կարգում։
• Քանի՞ տասհազարյակ կա տասհազարյակների կարգում։
• Եթե թիվը վեցանիշ է, ապա 6 կարգ ունի՝ միավորների կարգ(1-ին կարգ), տասնյակների կարգ(2-րդ կարգ), հարյուրյակների կարգ(3-րդ կարգ),     հազարյակների կարգ(4-րդ կարգ)  ,  տասհազարյակների կարգ (5-րդ կարգ) ու հարյուրհազարյակների կարգ(6-րդ կարգ)։

Պետք է պազել

• Քանի՞ միավոր կա միավորների կարգում։
• Քանի՞ տասնյակ կա տասնյակների կարգում։
• Քանի՞ հարյուրյակ կա հարյուրյակների կարգում։
• Քանի՞ հազարյակ կա հազարյակների կարգում։
• Քանի՞ տասհազարյակ կա տասհազարյակների կարգում։
• Քանի՞ հարյուրհազարյակ կա հարյուրհազարյակների կարգում։
• Քանի՞ միավոր  է պարունակում։
• Քանի՞  տասնյակ   է պարունակում։
• Քանի՞  հարյուրյակ   է պարունակում։
• Քանի՞  հազարյակ  է  պարունակում։
• Քանի՞  տասհազարյակ   է պարունակում։
• Քանի՞  հարյուրհազարյակ   է պարունակում։

Օրինակ՝  բնութագրենք  789658  թիվը։

7	8	9	6	5	8
հարյուրհազարավոր	տասհազարավոր	Հազարավոր	հարյուրավոր	տասնավոր	միավոր

• Քանի՞   նիշ   ունի։   Վեցանիշ   է։
• Թվի գրության մեջ կա՞ն  կրկնվող  թվանշաններ։  Այո, թվի գրության մեջ 8 թվանշանը  կրկնվող  է։
• Քանի՞ տարբեր  թվանշաններ են գործածվում   այդ թվի գրության մեջ։  Այդ թվի գրության մեջ   կան   5 հատ   տարբեր  թվանշաններ։
• Զույգ է, թե՞ կենտ։  Զույգ է։
• Քանի՞ միավոր կա միավորների կարգում։ Միավորների կարգում  կա 8 միավոր։
• Քանի՞ տասնյակ կա տասնյակների կարգում։ Տասնյակների կարգում կա  5 տասնյակ։
• Քանի՞ հարյուրյակ կա հարյուրյակների կարգում։ Հարյուրյակների կարգում կա 6 հարյուրյակ։
• Քանի՞ հազարյակ կա հազարյակների կարգում։  Հազարյակների կարգում  կա 9 հազարյակ։
• Քանի՞ տասհազարյակ կա տասհազարյակների կարգում։ Տասհազարյակների կարգում կա 8 տասհազարյակ։
• Քանի՞ հարյուրհազարյակ կա հարյուրհազարյակների կարգում։ Հարյուրհազարյակների կարգում կա 7 հարյուրհազարյակ։
• Քանի՞ միավոր  է պարունակում։  Թիվը  պարունակում է 789658 միավոր։
• Քանի՞  տասնյակ   է պարունակում։ Թիվը  պարունակում է  78965 տասնյակ։
• Քանի՞  հարյուրյակ   է պարունակում։ Թիվը  պարունակում է 7896 հարյուրյակ։
• Քանի՞  հազարյակ  է  պարունակում Թիվը  պարունակում է 789  հազարյակ։
• Քանի՞  տասհազարյակ   է պարունակում Թիվը  պարունակում է 78 տասհազարյակ։ 
• Քանի՞  հարյուրհազարյակ   է պարունակում: Թիվը  պարունակում է  7 հարյուրհազարյակ։  

Առաջադրանքներ

• Բնութագրիր    տրված  թվերից   յուրաքանչյուրը․             

25- 2 նիշ, չունի կրկնվող թիվ , այդ թիվը գրելուց օգտագործում են 2 թիվ, կենտ է և Քանի՞ միավոր կա միավորների կարգում։ Միավորների կարգում  կա 5 միավոր

462-3 նիշ, չունի կրկնվող թիվ,այդ թիվը գրելուց օգտագործում են 3 թիվ, զույգ է ևՔանի՞ միավոր կա միավորների կարգում։ Միավորների կարգում  կա 2 միավոր

401-3 նիշ, չունի կրկնվող թիվ,այդ թիվը գրելուց օգտագործում են 3 թիվ, կենտ է ևՔանի՞ միավոր կա միավորների կարգում։ Միավորների կարգում  կա 1 միավոր

; 3245-4 նիշ, չունի կրկնվող թիվ,այդ թիվը գրելուց օգտագործում են 4 թիվ, կենտ է ևՔանի՞ միավոր կա միավորների կարգում։ Միավորների կարգում  կա 5 միավոր

2085 -4 նիշ, չունի կրկնվող թիվ,այդ թիվը գրելուց օգտագործում են 4 թիվ, կենտ է և Քանի՞ միավոր կա միավորների կարգում։ Միավորների կարգում  կա 5 միավոր

• Գտի՛ր  այն  թիվը,  որի  միավորն    6  է,  տասնավորը՝   5,  հազարավորը՝ 2   է,    իսկ տասհազարավորը՝ 4։ 42056
• Գտի՛ր այն      վեցանիշ թիվը,   որի միավորն է 9 է, տասնավորը՝ 4, հազարավորը՝ 3,   իսկ մյուս      բոլոր  թվանշանները ՝  7։ 773049

Մարդն իր կյանքի ընթացքում ստեղծում է տարբեր իրեր: Մեր շրջապատի ցանկացած իր, կենդանի օրգանիզմ կարող ենք կոչել մարմին: Մարմիններ են քարը, ծառը, տունը, միջատը, մետաղալարը և այլն: Ինչպես տեսնում ես, մարմիններն այնքան շատ են, որ անհնար է բոլորը թվարկել: Դրանք բաժանում են բնական (բնության կողմից ստեղծված) և արհեստական (մարդու կողմից ստեղծված) մարմինների: Արեգակը, Լուսինը, մոլորակները համարվում են նաև տիեզերական մարմիններ: Թվարկի’ր քո շրջապատում գտնվող բնական և արհեստական տասական մարմինների անուններ:

Մարմինները կազմված են նյութերից: Ձմռանը մեր տների ապակի­ները գարդարող եղյամը մարմին է, որը կազմված է ջրից: Ջուրն արդեն նյութ է: Մարմինները բաղկացած են տարբեր  նյութերից: Մեր մարմինը, օրինակ, բաղկացած է ջրից, ճարպերից, սպիտակուցներից, ածխաջրերից և այլ նյութերից: Բազմազան նյութերից են պատրաստված մեր բնակարանները, տանն օգտագործվող տարբեր սարքավորումները (արհեստական մարմիններ):

Նյութերը լինում են պինդ, հեղուկ և գազային: Ցանկացած պինդ մարմին ունի որոշակի ձև: Օրինակ՝ տուֆի որմնաքարը  ունի խորանարդի ձև, իսկ ձյան փաթիլը նման է կենտրոնից ճառագայթաձև ձգվող, կանոնավոր դասավորված սառցե բյուրեղների:

Հեղուկները և գազերը որո­շակի ձև չունեն: Հեղուկը ընդու­նում է այն անոթի ձևը, որի մեջ լցված է:

Խոհանոցում, գազօջախը մի­ացնելիս, զգում ես բնական գազի սուր հոտը: Դա նրանից է, որ գազերն ընդհանրապես շատ արագ են տարածվում: Եթե նույնիսկ շատ կարճ ժամանակ գազի փականը բաց է մնում, ապա խոհանոցն անմի­ջապես լցվում է գազով: Այն մենք զգում ենք իր սուր հոտի շնորհիվ: Գիտնականները պարզել են, որ բոլոր նյութերը կազմված են շատ փոքրիկ, աչքի համար անտեսանելի մասնիկներից: Դրանում համոզ­վելու համար կատարենք փորձ:

Վերցնենք մեկ նյութից կազմված որևէ մարմին, օրինակ՝ շաքարի կտոր: Այնուհետև այն գցենք տաք ջրով լցված ապակե բաժակի մեջ և գդալով խառնենք: Սկզբում շաքարը բաժակի մեջ լավ երևում է, բայց խառնելու ընթացքում այն աստիճանաբար դառնում է անտեսանելի: Դրանից հետո փորձենք ջրի համը և կզգանք, որ այն քաղցր է: Դա նշանակում է, որ շաքարը չի անհետացել, այն մնացել է բաժակում: Սակայն ինչո՞ւ շաքարի կտորը չի երևում: Այն բաժանվել է մանրագույն մասնիկների, այսինքն՝ լուծվելով խառնվել է ջրի մասնիկների հետ: Այս փորձը ապացուցում է, որ նյութերը և դրանցից բաղկացած մարմինները կազմված են մանրագույն մասնիկներից: Ցանկացած նյութ կազմված է յուրահատուկ մասնիկներից, որոնք ձևով և չափերով տարբերվում են այլ նյութերի մասնիկներից:

Վանկը  մեկ շնչով արտասանվող հնչյունն է կամ հնչյունների խումբը: Օրինակ՝

Դուռ, տուն, դաս, տաս, մատ…: Կան բառեր, որոնց արտասանության համար մի քնաի շունչ է հարկավոր, հետևաբար՝  դրանք բազմավանկ բառեր են, օրինակ պա-տու-հան, սե-ղան, հե-ռա-խոս….: Ըստ վանկերի քանակի՝ բառերը լինում են միավանկ և բազմավանկ։

Միավանկ են մեկ վանկից կազմված բառերը՝ քիթ, մեծ, կաթ, թաթ…

Բազմավանկ են մեկից ավելի վանկերից կազմված բառերը՝ թա-կարդ, կար-կա-չուն, հա-րա-զատ…

Հայերենում վանկ կազմելու համար անհրաժեշտ է ձայնավոր հնչյուն, որը կոչվում է վանկարար հնչյուն, օրինակ՝ գիրք բառի մեջ վանկարար հնչյուն է Ի-ն, իսկ պա-տու-հան բառում կան 3 վանկարար հնչյուններ՝ առաջին վանկում Ա-ն, երկրորդ վանկում ոՈւ-ն և երրորդում՝ նորից Ա-ն:

Կան վանկեր, որոնց ձայնավոր հնչյունը Ը-ն է, որը լսվում է, բայց չի գրվում, օրինակ՝ մ(ը)կրատ, զ(ը)վարթ, ն(ը)կար։ Լսվող բայց չգրվող ը ձայնավոր ունեցող վանկը կոչվում է գաղտնավանկ։ Գաղտնավանկի ը-ն գրվում է միայն վանկատման և տողադարձի ժամանակ:

Գործնական աշխատանք

1. Հաշվել նշված բառերի տառերի և հնչյունների քանակը՝ երազ-4տառ-5հնչյուն, որդի-4տառ-5հնչյուն, սղոց-4տառ-5հնչյուն, հոգի-4տառ-4հնչյուն, ովքեր-5տառ-5հնչյուն, ես-2տառ-3հնչյուն, ենք-3տառ-3հնչյուն, մորեղբայր-9տառ-10հնչյուն, Երևան-5տառ-7հնչյուն, բարև-4տառ-7հնչյուն, տերև-4տառ-7հնչյուն, գնդակ-5տառ-6հնչյուն, հիշել-5տառ-5հնչյուն:

2. Գրեք թե բառերը քանի հնչյուն և քանի տառ ունեն՝ ոզնի-4տառ-5հնչյուն, մորաքույր-8տառ-8հնչյուն, ամենաերկար-10տառ-11հնչյուն, հնդկահավ-8տառ-8հնչյուն, երազանք-7տառ-8հնչյուն, որսորդ-6տառ-7հնչյուն, ամենաորակյալ-12տառ-13հնչյուն, եղևնի-5տառ-7հնչյուն, եվրոպական-9տառ-10-հնչյուն, ամերիկական-10տառ-10հնչյուն:

3. Գրեք բառեր, որոնք սկսվեն Ո կամ Ե տառով, հաշվեք դրանց հնչյունների և տառերի քանակը, եթե տառերն ու հնչյունները քանակով չեն համապատասխանում գրավոր բացատրեք պատճառը: Ով-2տառ-3հնչյուն Ելակ-4տառ-5հնչյուն, Ոզնի-4տառ-5հնչյուն, Երազ-4տառ-5հնչյուն, Ոսպ-3տառ-4հնչյուն

1․ 37 թվին ձախից կցագրել են 3 թվանշանը: Արդյունքում  որքանո՞վ  մեծացավ  թիվը: 

337-37=300 

2․   123-ին աջից կցագրել են 5 թվանշանը: Արդյունքում  որքանո՞վ  մեծացավ  թիվը: 

1235-123=1112 

3․  Տրված 2 թվին աջից կցագրել 4, ձախից՝ 7։ Ստացված թվից հանել տրված  թիվը։
724-2=722 

4․ Տրված 32 թվին աջից կցագրել 1, ձախից՝ 9։ Ստացված թվից հանել տրված  թիվը։
9321-32=9289 

5․ 90 թվին աջից կցագրել 0, ձախից՝  3, ստացված թվից հանել տրված  թիվը։
3900-90=3810 

6․    2051  թվին ձախից կցագրել են 4 թվանշանը: Որքանո՞վ  մեծացավ  թիվը:
42051-2051=40000 

7․ 206-ին աջից կցագրել են 2 թվանշանը: Ստացված թվից հանել տրված  թիվը։
2062-206=1856 

8․ Տրված 16365 թվին աջից կցագրել 4, ձախից՝ 5։ Որքանո՞վ  մեծացավ  թիվը:
5163654-16365=5147289 

9․  Տրված 175 թվին աջից կցագրել 0, ձախից՝ 3։ Ստացված թիվը  գումարել տրված թվին։
31750+175=31925 

10․   20 թվին աջից կցագրել 2, ձախից 8։  Ստացված թիվը  գումարել տրված թվին։
8202+20=8222 

11․ Որքանո՞վ կմեծանա միանիշ թիվը, եթե նրա գրությանը ձախից   կցագրենք       2 թվանշանը։

 Պատասխան՝ 20-ով։  Օրինակ՝   եթե 1-ին  ձախից   կցագրենք   2  թվանշանը, ապա կստանանք  21, 

21-1=20,  դա ճիշտ է  ցանկացած   միանիշ   թվի   դեպքում։