Рубрика: Մայրենի

Ես նստած եմ հին լճակի մոտ, որ լեցուն է գորտերով: Լճակի եզրերին խիտ աճել են որձախոտն ու շաքարեղեգը: Ափին՝ շաքարեղեգի և որձախոտի վրա հակված, քամու տակ հաճելի շրշում են բարձրիկ ուռիները: Իսկ դրանց գլխավերևում` ամառային կապույտ երկինքն է, և այնտեղ շողշողում են, հանց ապակու բեկորներ, ժանյակավոր ամպերը: Եվ այդ ամենի արտացոլանքը լճակում շատ ավելի գեղեցիկ տեսք ունի, քան իրականության մեջ: Լճակում ապրող գորտերը ողջ օրն անձանձիր կռկռում են` կըռ, կըռ: Բայց իրականում գորտերի միջև կատաղի վեճեր են տեղի ունենում: Սխալ կլիներ պնդելը, թե գորտերը խոսում էին միայն Եզովպոսի ժամանակներում: Գորտերից մեկը շաքարեղեգի տերևներից մեկի վրա տեղավորված և իրեն համալսարանական պրոֆեսոր երևակայելով՝ հայտարարեց.
— Ինչի՞ համար գոյություն ունի ջուրը: Այն բանի համար, որ մենք` գորտերս, կարողանանք լողալ: Ինչի՞ համար գոյություն ունեն միջատները: Այն բանի համար, որ մենք կարողանանք նրանցով սնվել:
— Ճիշտ է, ճիշտ է,- գոչում էին լճակում նստած գորտերը: Լճակի ողջ մակերեսը, որում արտացոլվում էին երկինքը, խոտը և ծառերը, համարյա ամբողջովին լցված էր գորտերով, և այդ պատճառով նրանց հավանության բացականչությունները բավական ազդեցիկ էին հնչում:
Այդ պահին զարթնեց ուռենու բնի մոտ քնած օձը, ում արթնացրել էր տաղտկալի կռկռոցը: Գլուխը բարձրացնելով, նա նայեց լճակի կողմը և քնատ թուքը կլլեց:
— Ինչի՞ համար գոյություն ունի երկիրը: Այն բանի համար, որ նրա վրա աճեն ծառերն ու խոտը: Որպեսզի ստվեր ստեղծեն մեզ համար՝ գորտերիս: Հետևաբար, կարելի է պնդել, որ ողջ երկիրը գոյություն ունի մեզ համար` գորտերիս:
— Ճիշտ է, ճիշտ է:
Երկրորդ անգամ լսելով հավանության բացականչությունները, օձը մտրակի պես պրկվեց: Նա անաղմուկ սողաց դեպի շաքարեղեգը, և սև աչքերը փայփլացնելով՝ սկսեց ուշադիր զննել, թե ինչ է տեղի ունենում լճակում:Շաքարեղեգի տերևի վրա բազմած գորտը, առաջվա պես իր վիթխարի բերանը լայն բաց արած, հռետորություն էր անում.
— Ինչի՞ համար գոյություն ունի երկինքը: Այն բանի համար, որ նրանից կախված լինի արևը: Հետևաբար, կարելի է պնդել, որ ողջ երկինքը գոյություն ունի մեզ համար՝ գորտերիս: Այսպիսով, և ջուրը, և խոտը, և ծառերը, և միջատները, և երկիրը, և երկինքը, և արևը գոյություն ունեն մեզ համար՝ գորտերիս: Այսպիսով, անհերքելի է այն փաստը, որ ողջ տիեզերքը գոյություն ունի մեզ համար: Բացատրելով ձեզ այդ փաստը, ես դրա հետ մեկտեղ՝ կկամենայի շնորհակալ լինել Ամենազորին այն բանի համար, որ տիեզերքը նա ստեղծել է մեզ համար` գորտերիս:
Հայացքը երկինք ուղղելով և մոլեգին աչքերը պտտեցնելով, գորտը դարձյալ լայն բաց արեց իր վիթխարի բերանն ու ազդարարեց.
— Թող սուրբ լինի անունը քո, տեր…
Չհասցրեց նա ավարտել, երբ առ նա սուրաց օձի գլուխը, և պերճախոս գորտը հայտնվեց օձի երախում:
— Կըռ, կըռ, դա սարսափելի է:
— Կըռ, կըռ, դա սարսափելի է:
— Սարսափելի է, կըռ, կըռ:
Մինչ լճակի ցնցված բնակիչները ճչում էին, օձը հանգիստ կուլ տվեց գորտին և թաքնվեց շաքարեղեգի մացառուտներում: Այդժամ մի այնպիսի իրարանցում սկսվեց, որ դեռևս երկրի երեսին չէր տեսնվել, համենայն դեպս, այն ժամանակվանից, ինչ գոյություն ուներ այս լճակը: Ես ինքս լսեցի, թե ինչպես մի գորտ արտասվաթոր հարցնում էր.
— Եվ ջուրը, և խոտը, և ծառերը, և միջատները, և երկիրը, և երկինքը, և արևը գոյություն ունեն մեզ համար՝ գորտերիս: Իսկ օձն ինչպե՞ս: Օ՞ձն էլ մեզ համար գոյություն ունի:
— Միանգամայն ճիշտ է: Օձն էլ գոյություն ունի մեզ համար՝ գորտերիս, թե չէ մենք անսահմանորեն կբազմանայինք: Իսկ եթե մենք այդքան բազմանանք, ապա նեղվածք կլիներ լճակում` մեր աշխարհում: Ահա թե ինչու են սողում օձերը, որպեսզի ուտեն մեզ՝ գորտերիս: Պետք է ելնել այն բանից, որ կերված գորտը զոհ է՝ մեծամասնության երջանկության համար մատուցված: Դու լիովին ճիշտ ես: Օձերն էլ գոյություն ունեն մեզ համար` գորտերիս: Ամեն բան աշխարհում, ամենայն ինչ առանց բացառության, գոյություն ունի մեզ համար՝ գորտերիս: Թող սուրբ լինի անունը քո, Տեր:
Դա իմ լսած պատասխանն էր տարեց մի գորտից:

«Չեմ դավաճանի իմ Նվարդին»: Մի տրիոլետի պատմություն

1.Գտնել տրիոլետի երկու` ակնհայտ ու թաքնված գաղափարները:
Քանի որ Տերյանը այս բանաստղեծությունը գրել էր Մակսիմ Գորկու հետ ունեցած զրույցից հետո, մեզ ստիպում է ենթադրել, որ խոսքը հայոց լեզվի մասին էր։Այսինքն Տերյանը ուզում էր ասել, որ նա չի դադարելու մտածել և գրել հայոց լեզվով, ինչքան էլ գայթակղիչ լիներ առաջարկությունը այսինքն ունենար ավելի մեծ ճանաչում։

2.Բացատրել, թե Նվարդն ու Շամիրամը տրիոլետում ինչեր են խորհրդանշում:
Վերևում պատասխանել եմ։

3.Իրեն ո՞ւմ հետ է համեմատում Տերյանը, ինչո՞ւ:
Արա Գեղեցիկի հետ, քանի որ ինքն էլ Արա գեղեցիկի նման ընտրության առջև էր կանգնել։

4.Ի՞նչ է տրիոլետը: Փորձի՛ ր ինքդ գրել տրիոլետ։
Տրիոլետը անփոփոխ ձևի բանաստեղծություն է, որը կազմված է ութը տողից, և առաջին տողը կրկնվում է չորրորդ և յոթերորդ տողերում, իսկ երկրորդ տողը վերջին՝ութերորդ տողում։

1.Հոլովի՛ր պայուսակ, մայր, գարուն բառերը։

Ուղղական (ո՞վ, ի՞նչ) պայուսակ, մայր, գարուն

Սեռական (ո՞ւմ, ինչի՞) պայուսակին, մոր, գարունին

Տրական (ո՞ւմ, ինչի՞ն) պայուսկին, մոր, գարունին

Բացառական (ումի՞ց, ինչի՞ց) պայուսակից, մայրից, գարունից

Գործիական (ումո՞վ, ինչո՞վ) պայուսակով, մայրով, գարունով

Ներգոյական (ո՞ւմ մեջ, ինչո՞ւմ, ինչի՞ մեջ) պայուսակում, մայրում, գարունում

2. Առանձնացրո՛ւ նախադասությունները, կետադրի՛ր։ Վերլուծի՛ր ստացված առակը։

ձուկը գնաց տարբեր իմաստունների մոտ նրանցից մեծ մասն ասելիք չուներ բայց նրանք ամեն տեսակ անհեթեթություններ էին ասում  որպեսզի հիմարների աչքերում մեծ ուսուցիչներ երևային։ Այդ ձկներից մեկն ասաց  որ օվկիանոսին հասնելու համար պետք է աշխատել։ Անթերի լողացող ձկների ութնապատիկ ճանապարհի առաջին աստիճանին դիրք զբաղեցնել մյուս գուրու ձուկը սովորեցրեց  որ օվկիանոս տանող ճանապարհը պայծառատես ձկների աշխարհների ուսումնասիրություններում կգտնի երրորդն։ Ավելացրեց միակ միջոցը անընդհատ կրկնելն է։   Ռամ-ռամ-ռամ,    միայն այդ դեպքում կբացվի ճանապարհը   հոգնելով տարբեր ուսմունքներից   ձուկը լողաց ջրիմուռներում հանգստանալու    և այնտեղ նա հանդիպեց մի ծեր  ոչ մի բանով աչքի չընկնող ձկան  նա ասաց ձուկ-պրպտողին հիմարիկ  օվկիանոսը  որը դու փնտրում ես  քո շուրջ է դու էլ ես օվկիանոսի մի մաս  չնայած որ չես նկատում դա այն քո մեջ է  քո շուրջ  և դու։   Նրա սիրելի մասնիկն ես…

3. Առանձնացրո՛ւ այն բառերը, որոնք ժխտական նախածանց ունեն:

Անարվեստ, անդեմ, անդուռ, անիվ, անսիրտ, անահ, անուշ, անմահ, անուն, դժողք, դժգոհ, դժբախտ, դժնի, դժկամ, ապագա, ապարդյուն, ապերախտ, ապուր, ապաշնորհ, ապուշ, ապտակ, տարի, տկար, տհաճ, տպել, տգեղ, տխուր, չամիչ,չտես, չկամ,չարիք

Անարվեստ, անդեմ, անդուռ, անիվ, անսիրտ, անահ, անուշ, անմահ, անուն, դժողք, դժգոհ, դժբախտ, դժնի, դժկամ, չամիչ, չտես, չկամ, չարիք

4․Թարգմանի՛ր Օշոյի առակը։ Ներկայացրո՛ւ կարծիքդ առակի մեջ արտահայտված գաղափարի մասին:

ОБ УМЕНИИ БЫТЬ БЛАГОДАРНЫМ

На полке стоял маленький глиняный кувшинчик для воды. В углу комнаты на кровати лежал больной, томимый жаждой. «Пить! Пить!..» — поминутно просил он. Но он был совсем один, и некому было помочь ему. Мольба больного была так жалобна, что кувшинчик не выдержал. Сострадание переполняло его. Прилагая невероятные усилия, он подкатился к постели больного, остановившись возле самой его руки. Больной открыл глаза, и взгляд его упал на кувшинчик. Собрав все свои силы, человек взял кувшинчик и прижал его к горячим от жара губам. И только теперь он понял, что кувшин пуст! Собрав последние силы, больной швырнул кувшинчик об стену. Тот разлетелся на бесполезные куски глины.

Դարակի վրա մի փոքրիկ հողե սափոր կար ջրի համար։ Սենյակի անկյունում, մահճակալի վրա, հիվանդ մարդ պառկած էր՝ տանջված ծարավից։ «Խմի՛ր։ Խմի՛ր…»,- ամեն րոպե հարցնում էր նա։ Բայց նա բոլորովին մենակ էր, և նրան օգնող չկար։ Հիվանդի աղոթքն այնքան ցավալի էր, որ սափորը չդիմացավ: Կարեկցանքը պատեց նրան։ Անհավատալի ջանքերով նա գլորվեց դեպի հիվանդի մահճակալը՝ կանգ առնելով նրա ձեռքի մոտ։ Հիվանդը բացեց աչքերը, և հայացքն ընկավ սափորի վրա։ Ամբողջ ուժերը հավաքելով՝ տղամարդը վերցրեց սափորը և շոգից տաքացած սեղմեց շուրթերին։ Եվ միայն հիմա հասկացավ, որ սափորը դատարկ է։ Հավաքելով վերջին ուժը՝ հիվանդը սափորը նետեց պատին։ Այն փշրվեց՝ դառնալով անպետք կավի կտորներ։

1.Հոլովի՛ր գիրք, ամպ, սեղան բառերը։

Ուղղական (ո՞վ, ի՞նչ) գիրքը,ամպը,սեղանը

Սեռական (ո՞ւմ, ինչի՞) գրքին,ամպին,սեղանին

Տրական (ո՞ւմ, ինչի՞ն) գրքին,ամպին,սեղանին

Բացառական (ումի՞ց, ինչի՞ց) գրքից,ամպից,սեղանից

Գործիական (ումո՞վ, ինչո՞վ) գրքով,ամպով,սեղանով,

Ներգոյական (ո՞ւմ մեջ, ինչո՞ւմ, ինչի՞ մեջ) գրքով,ամպում,սեղանում,

2․Տրված խմբերի գոյականները հոգնակի դարձրո՛ւ և բացատրի՛ր օրինաչափությունը:

Ա. Ուժ, տարր, ծով, նաև, կույտ, բերդ, շենք:
Ուժեր, տարրեր, ծովեր, նաև, կույտեր, բերդեր, շենքեր
Բոլորը ստացել են <<եր>> վերջածանց

Բ. ճանապարհ, գաղտնիք, հրաշք, մեքենա, շրջան, շինություն, նավահանգիստ:
Ճանապարհներ, գաղտնիքներ, հրաշքներ, մեքենաներ, շրջաններ, շինություններ, նավահանգիստներ:
Բոլոր բառերը ստացան <<ներ>> վերջածանց։

Գ. Գառ, դուռ, մատ, մուկ, թոռ, ձուկ, լեռ, բեռ:
Գառներ, դռներ, մատեր, մկներ, թոռներ, ձկներ, լեռներ, բեռեր:
Ընդամենը երկու բառ ստացավ <<եր>> վերջածանցը։

Դ. Աստղ, արկղ, վագր, անգղ, սանր:
աստղներ,արկղներ,վագրներ,սանրներ։
Բոլոր բառերը ստացան <<ներ>> վերջածանց։

Ե. Ծովածոց, սուզանավ, դաշտավայր, շնագայլ, հեռագիր, լրագիր:
Ծովածոցներ, սուզանավներ,դաշտավայրեր,շնագայլեր,հեռագիրներ,լրագիրներ
Ընդամենը երկու բառ ստացավ <<եր>> վերջածանցը։

Զ. Քարտաշ, գրագիր, լեռնագործ, բեռնակիր:
Քարտաշատներ,գրագիրներ,լեռնագործներ,բեռնակիրներ
Բոլոր բառերը ստացան <<ներ>> վերջածանց։
Է. Մարդ, կին:
Մարդիկ,կանայք

3․Փակագծում տրված բաոերը հոգնակի՛ դարձրու և համապատասխան ձևով գրի՛ր կետերի փոխարեն:

Մրցող լաստանավերը (լաստանավ) մաքուր էին ու զարդարված գույնզգույն լաթերով:
Հարթավայրերը (հարթավայր) գարնան հորդացումների ժամանակ գետերը կարող են հակառակ ուղղությամբ հոսել:
օդերևութաբանները (օդերևութաբան) զգուշացնում են քաղաքին սպառնացող նոր ցիկլոնի մասին:
Գետում ջրի մակարդակը բարձրացել էր սառցադաշտների (սառցադաշտ) պատճառով:
Ջրի հոսանքը դանդաղեցնում են հատակին լցված քարակույտներից (քարակույտ):
Աշխարհի գեղեցիկ ջրվեժները (ջրվեժ) մեկը` Վիկտորիան, անցյալ դարում է հայտնագործվել եվրոպացիների կողմից:
Շատ ծովախորշները (ծովախորշ) վերածվել են ցամաքի:

4․Բառակապակցությունն անվանել մեկ բառով:

Օր․՝ յոթ գլխով- յոթգլխանի,․․․

ստրուկի մտքով-ստրկամիտ, լի և առատ-լիառատ, միրգ և հյութ-մրգահյութ, ցավից լլկված-ցավլլուկ, մոլոր մտքով-մտամոլոր, սուր ընթացող-սրընթաց, խելքը կորցրած-խելակորույստ, նոր հայտնված-նորահայտ, մենակ ապրող-մենակյաց, խիստ բարքով-խստաբարո, երկար ապրող-երկարակյաց, նոր եկած-նորեկ, աչքին հաճելի-աչքահաճ(աչք շոյող):

5․Բառերի ընդհանուր արմատները գտի՛ր, գրի՛ր դրանց ուղիղ ձևերը և տրված բառերը բացատրի՛ր արմատների միջոցով:

Ա.Ելևէջ, Իջևան, իջնել, վայրէջք:
Ելևէջք,իջևաննել,վայրէջք,վայր իջնել

Բ.Բանբեր, բանակռիվ, բանաստեղծ, բանասեր:
խոսք բերող,խոսքի կռիվ, խոսք ստեղծող,

Գ.Սնափառ, սնամեջ, սնահավատ, սնապարծ:
Սին-դատարկ, ունայն
Անփառունակ,դատարկ,անհավատ(փուչահավատ),անիմաստ պարծանք

1․ Բառերը բաղադրիչների բաժանի՛ր․

Օրինակ՝ ջրաման- ջուր (արմատ)-աման (արմատ)

• գնդակ-գունդ
• ընդհանուր-ընդ
• աղջնակ-աղջիկ
• թթենի-թութ
• ընդամենը-ընդ
• հանրություն-հանրային
• գիրք-գիր
• մտազբաղ-միտք և զբաղվել
• տանձենի-տանձ
• հանրապետություն-հանրություն և պետություն

2․ Բաց թողած տեղերում լրացրու Է կամ Ե:

օրեցօր, երեսուներեք, աներևույթ, էական, էլեկտրաէներգիա, Էջմիածին, ինչևէ, լայնեզր, խուռներամ, ծովեզր, կիսաեփ, հրեշ, մանրէաբան, մեջք, նրբերանգ, ողբերգակ, որևիցէ, չէի, պատնեշ, ջէկ, վերելակ, տիեզերք, ցայգերգ, քառասուներկու:

Բառախաղ, բառերի վերադասավորումով կազմիր նոր բառեր։

սրահ-հարս

սնար-սանր

դրամ-մարդ

ագռավ-գավառ

վտակ-կտավ

ծառա-առած

շուն-նուշ

Հետևյալ բառից կազմիր նոր բառեր․

Ատամնաբուժական-ատամ,բուժակ,բուժական,

Կատակերգություն-կերգություն,կատակ,երգ,կերգ,

արևմտահայերեն-հայերեն,արև,արևմտահայ

Շաբաթվա ամփոփում
Ստեփան Զորյան | Փորձանք
Ավետիք Իսահակյան « Ռավեննայում»
Վիլյամ Սարոյան

Հարցեր և առաջադրանքներ

1.Գտիր անծանոթ բառեր և բառարանի օգնությամբ բացատրիր
տրեխ-կոշիկ
պարզերես-գործը պատվով կատարած՝ գլուխ բերած, պարտավորությունը՝ պարտքը կատարած, որևէ բանից պատվով դուրս եկած:
աղա-թագավոր
խորոմ-Հնձած խոտի փոքրիկ դեզ, որից մի քանիսը միացնելով խուրձ են կապում, փուփուլ:
համբար-Ամբար
դագանակ-Հաստ գավազան, մահակ, կոպալ

2.Բացատրիր հետևյալ նախադասությունները

ա) եթե բանը գլխից չասես, թարս դուրս կգա։

բ) Եթե չնկատի,վայն եկել է իրեն տարել։
Եթե չնկատի, ապա վատ կլինի

3. Ի՞ նչպիսի կերպար է Պետրոս աղան։

Հարուստ, կարևոր,

Արարատի ծեր կատարին
Դար է եկել, վայրկյանի պես,
Ու անցել:
Անհուն թվով կայծակների
Սուրն է բեկվել ադամանդին
Ու անցել:
Մահախուճապ սերունդնե րի
Աչքն է դիպել լույս գագաթին
Ու անցել:
Հերթը հիմա քոնն է մի պահ.
Դու էլ նայիր սեգ ճակատին
Ու անցիր…

Հարցեր և առաջադրանքներ

1.Անծանոթ բառերը դուրս գրիր և բացատրիր։
Սեգ-բարձր

2.Դուրս գրիր ուղղական և սեռական հոլովներով դրված գոյականները
Արարատի,կատարին,վայրկյանի,կայծակների,ադամանդին,սերունդների,գագաթին,ճակատին

3.Փորձիր մի քանի նախադասությամբ պատմել բանաստեղծություն
Ավետիք Իսահակյան պատմում է 20-ականներին մասին։

1.Դուրս գրե՛ք անծանոթ բառերը և բառարանի օգնությամբ բացատրե՛ ք ։
Չունեմ։)

2.Ընտրե՛ք ձեզ դուր եկած փոքրիկ հատվածը պատմվածքում և դուրս գրեք գոյականները։

Մենք նախ հպարտ էինք, հետո ազնիվ, իսկ բացի դրանից տարբերում էինք ճշմարիտն ու սուտը։

3..Բնութագրե՛լ ՝ Արամին կերպարը,
Աղքատ,ազնիվ,հպարտ

4.ա) մեղադրիր, բ) արդարացրու ,գ) բնութագրիր՝ Մուրադին,

Հպարտ,ազնիվ,աղքատ,խենք,կյանք վայելող մարդ է։